تفاوت پلتفرم Web of Science با پایگاه Web of Science چیست؟

در دنیای پژوهش و جستجوی علمی، آشنایی دقیق با منابع اطلاعاتی و پایگاه‌های داده معتبر، یکی از الزامات هر پژوهشگر حرفه‌ای است. یکی از پرکاربردترین و شناخته‌شده‌ترین نام‌ها در این حوزه، Web of Science یا به اختصار WoS است؛ اما نکته‌ای که اغلب نادیده گرفته می‌شود، تفاوت پلتفرم Web of Science با پایگاه‌ Web of Science است. این دو مفهوم، اگرچه به ظاهر مشابه‌اند، اما از نظر عملکرد، ساختار و نقش در فرآیند جستجوی علمی، تفاوت‌های مهمی دارند.

پژوهشگران، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و حتی برخی اعضای هیئت علمی، گاهی بدون آگاهی از این تفاوت‌ها، از Web of Science به‌صورت کلی یاد می‌کنند، در حالی‌که دانستن این تمایز می‌تواند در ارزیابی نمایه‌سازی مقالات، تحلیل استنادی، و حتی انتخاب نشریه مناسب برای چاپ مقاله، تأثیر قابل‌توجهی داشته باشد.

در این مقاله قصد داریم به‌صورت تخصصی، دقیق و کاربردی به بررسی تفاوت بین «پلتفرم Web of Science» و «پایگاه‌های موجود در آن» بپردازیم و توضیح دهیم که چرا فهم این تفاوت برای هر پژوهشگری ضروری است.

تفاوت پلتفرم Web of Science با پایگاه Web of Science

در نگاه اول، عبارت «Web of Science» ممکن است برای بسیاری از کاربران به‌عنوان یک پایگاه داده واحد تلقی شود، اما در واقع، این عبارت به یک پلتفرم جستجو اشاره دارد که مجموعه‌ای از پایگاه‌های داده علمی را در خود جای داده است. در این بخش، این تفاوت را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم:

پلتفرم Web of Science چیست؟

پلتفرم Web of Science یک درگاه یا سامانه مرکزی است که توسط شرکت Clarivate Analytics طراحی شده و امکان جستجو، تحلیل، فیلتر و بازیابی اطلاعات علمی را از پایگاه‌های مختلف فراهم می‌کند. این پلتفرم با امکانات فنی پیشرفته، ابزارهای استنادی و تحلیل‌محور، و رابط کاربری حرفه‌ای، امکان بررسی دقیق‌تر منابع علمی را برای پژوهشگران مهیا می‌سازد.

به زبان ساده، پلتفرم Web of Science همان ساختار نرم‌افزاری و جستجوی مرکزی است که چندین پایگاه را در خود جای داده است.

پایگاه‌های Web of Science چه هستند؟

درون این پلتفرم، پایگاه‌های گوناگونی وجود دارند که هر یک، تمرکز خاصی بر نوعی از منابع علمی یا حیطه پژوهشی دارند. مهم‌ترین این پایگاه‌ها عبارتند از:

• Web of Science Core Collection

• KCI - Korean Journal Database

• MEDLINE

• Chinese Science Citation Database (SM)

• و برخی پایگاه‌های موضوعی یا تخصصی دیگر مانند BIOSIS یا MEDLINE (از طریق Web of Science)

هر کدام از این پایگاه‌ها مجموعه‌ای از نشریات علمی خاص خود را پوشش می‌دهند و معیارهای جداگانه‌ای برای نمایه‌سازی دارند. بنابراین، صرف حضور یک مقاله در Web of Science به‌تنهایی معنای قرار گرفتن آن در پایگاه‌های اصلی نمایه‌دار نیست.

چرا دانستن این تفاوت مهم است؟

• اعتبار مقاله: برای ارزیابی سطح اعتبار مقاله یا نشریه، باید مشخص شود که مقاله در کدام پایگاه از پلتفرم WoS نمایه شده است. برای مثال، نمایه بودن در SCIE بسیار معتبرتر از ESCI محسوب می‌شود.

• گزارش به دانشگاه یا معاونت پژوهشی: برخی نهادهای علمی یا جشنواره‌ها فقط مقالات نمایه‌شده در SCIE یا SSCI را به رسمیت می‌شناسند و مقالات ESCI را نمی‌پذیرند.

• تحلیل استنادی دقیق: اگر هدف، تحلیل دقیق داده‌های استنادی یا محاسبه شاخص‌هایی مانند H-index یا Impact Factor باشد، باید تفاوت این پایگاه‌ها را در نظر گرفت.

• جستجوی هدفمندتر: با شناخت دقیق پایگاه‌ها، می‌توانید دامنه جستجوی خود را محدودتر یا گسترده‌تر کنید، و از نتایج بی‌ربط یا نامعتبر جلوگیری نمایید.

چگونه بفهمیم یک مقاله در کدام پایگاه WoS نمایه شده است؟

برای تشخیص این مورد، کافی است وارد پلتفرم Web of Science شوید، مقاله مورد نظر را جستجو کنید و در بخش پایینی صفحه، قسمت "Web of Science Core Collection" را بررسی کنید. در آنجا مشخص می‌شود که مقاله دقیقاً در کدام یک از پایگاه‌های زیرمجموعه نمایه شده است.

اشتباه رایج پژوهشگران: «Web of Science» یعنی نمایه معتبر!

یکی از خطاهای متداول میان دانشجویان و حتی برخی پژوهشگران این است که تصور می‌کنند هر مقاله‌ای که در Web of Science پیدا شود، الزاماً نمایه‌شده در پایگاه‌های معتبر مانند SCIE یا SSCI است.

در حالی‌که بسیاری از مقالاتی که در نتایج جستجو نمایش داده می‌شوند، ممکن است صرفاً در ESCI نمایه شده باشند یا حتی فقط از طریق لینک به پایگاه‌هایی مانند MEDLINE یا BIOSIS در دسترس قرار گرفته باشند.

این اشتباه ممکن است منجر به:

• ارسال مقاله به نشریاتی با اعتبار کمتر از سطح مورد انتظار،

• یا ارائه مقاله در رزومه پژوهشی به‌عنوان "ISI" واقعی شود، در حالی که نهادهای علمی آن را نمی‌پذیرند.

جمع‌بندی نهایی: چگونه تفاوت پلتفرم Web of Science با پایگاه Web of Science را تشخیص دهیم؟!

پایگاه Web of Science یکی از مهم‌ترین ابزارهای پژوهشگران برای دسترسی به مقالات علمی و معتبر دنیاست، اما استفاده صحیح از آن نیازمند درک تفاوت‌های ساختاری آن است:

• پلتفرم Web of Science، بستر یکپارچه‌ای است برای جستجو در مجموعه‌ای از پایگاه‌های داده‌ 

• پایگاه‌های نمایه‌سازی در Web of Science، هرکدام سطح اعتبار متفاوتی دارند و برای اهداف خاص (ارتقا، جشنواره‌ها، رزومه علمی) باید با دقت انتخاب شوند.

• تنها مشاهده مقاله در Web of Science به معنای "مقاله ISI" نیست؛ دقت به نوع نمایه حیاتی است.

بنابراین پیشنهاد می‌شود همیشه پیش از استناد یا ارسال مقاله، از طریق منابع رسمی مانند Master Journal List، وضعیت دقیق نمایه نشریه را بررسی کنید.

شما در فرآیند ارزیابی اعتبار مجلات برای مقاله‌تان، بیشتر از چه روشی استفاده می‌کنید؟ آیا تجربه‌ای در اشتباه گرفتن پایگاه‌ها در Web of Science داشته‌اید؟