آشنایی با تعریف پژوهش (Research)

تعریف پژوهش و مفهوم کلی

تعریف پژوهش طبق دپارتمان آموزش تحقیقات به طور کلی معادل تعریف زیر است: 

** پژوهش یا Research ، ایجاد دانش جدید یا استفاده از دانش موجود به نحوی خلاقانه برای تولید مفاهیم یا روش‌های جدید کاربردی بر پایه آنالیز و روش‌های علمی استاندارد شده است. **

به طور کلی در جواب پژوهش چیست؟ باید گفت که پژوهش به عنوان فرآیندی نظام‌مند برای کشف دانش جدید، حل مسائل و توسعه نظریه‌ها تعریف می‌شود. این فرآیند شامل طراحی مطالعه، جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل نتایج و ارائه یافته‌ها است. پژوهش در تمامی رشته‌های علمی و انسانی کاربرد دارد و پایه و اساس پیشرفت در علوم مختلف محسوب می‌شود.

معادل انگلیسی واژه پژوهش و تحقیق

پژوهش در زبان انگلیسی Research نامیده می‌شود. واژه Research از دو بخش لاتین "Re-" (به معنای دوباره) و "Cercare" (به معنای جستجو کردن یا کاوش) تشکیل شده است. بنابراین، این کلمه به معنای "جستجوی دوباره و بررسی دقیق" است.

تعریف کوتاه پژوهش

پژوهش، فرآیندی علمی برای کسب دانش جدید، آزمودن فرضیات و حل مسائل از طریق جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها است.

تاریخچه و سیر تکامل پژوهش

تاریخچه پژوهش یا تحقیق علمی را می‌توان از دوران باستان ردیابی کرد؛ جایی که فلاسفه‌ای مانند افلاطون و ارسطو روش‌هایی برای شناخت حقیقت ارائه دادند. در دوران اسلامی، دانشمندانی مانند ابن‌سینا، رازی و خوارزمی روش‌های علمی را در پزشکی و ریاضیات توسعه دادند.
در دوره رنسانس، فرانسیس بیکن پایه‌های روش علمی را بنیان نهاد و با ظهور رنه دکارت، روش‌های استقرایی و قیاسی شکل گرفتند. در قرن بیستم، با پیشرفت فناوری و محاسبات، روش‌های پژوهشی مبتنی بر داده‌های بزرگ (Big Data) و مدل‌سازی پیچیده توسعه یافتند.
تاریخچه و تعریف پژوهش بسیار ریشه‌دار و قدیمی است که به طور جداگانه در کانال تلگرام علمی‌نو به آن پرداخته می‌شود. 

اهمیت پژوهش و کاربرد آن

پژوهش یکی از اساسی‌ترین ابزارهای توسعه جوامع مدرن است که نقش کلیدی در حل مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و فناوری ایفا می‌کند. در دنیای امروز که مبتنی بر دانش و اطلاعات است، پژوهش و تحقیق به سیاست‌گذاران، مدیران و دانشمندان کمک می‌کند تا تصمیمات مبتنی بر داده بگیرند و راه‌حل‌های نوآورانه برای چالش‌های جهانی ارائه دهند. پژوهش‌های علمی و تجربی باعث افزایش بهره‌وری، توسعه فناوری‌های جدید، بهبود سیستم‌های آموزشی و بهینه‌سازی فرایندهای صنعتی می‌شوند. همچنین پژوهش نقش مهمی در توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست و ارتقای کیفیت زندگی دارد.

پژوهش در حوزه سلامت

در حوزه سلامت، پژوهش نقشی حیاتی در پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها ایفا می‌کند. از کشف واکسن‌ها و داروهای جدید گرفته تا بهبود روش‌های درمانی و توسعه فناوری‌های پزشکی مانند هوش مصنوعی در تشخیص بیماری‌ها، پژوهش پزشکی به افزایش طول عمر و کیفیت زندگی انسان‌ها کمک کرده است.

 به‌عنوان‌مثال، تحقیقات علمی درباره ویروس کرونا منجر به توسعه واکسن‌های مؤثر در مدت‌زمان کوتاه شد و جان میلیون‌ها نفر را نجات داد. علاوه بر این، پژوهش در حوزه سلامت عمومی به بهبود سیستم‌های بهداشتی، ارتقای سبک زندگی سالم و کنترل بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.

انواع پژوهش

وقتی تعریف پژوهش را بیان می‌کنیم باید از انواع آن هم نام ببریم که به طور کلی شامل موارد زیر است:

الف)پژوهش بر اساس هدف

پژوهش بنیادی (Basic Research): به گسترش نظریه‌های علمی می‌پردازد.
پژوهش کاربردی (Applied Research): برای حل مشکلات واقعی جامعه اجرا می‌شود.
پژوهش توسعه‌ای (Developmental Research): به بهبود فرآیندها و محصولات اختصاص دارد.

ب) پژوهش بر اساس روش

پژوهش کمی (Quantitative Research): مبتنی بر داده‌های عددی و تحلیل آماری است.
پژوهش کیفی (Qualitative Research): به بررسی پدیده‌ها از طریق مشاهدات و مصاحبه می‌پردازد.
پژوهش ترکیبی (Mixed Methods Research): ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی است.

ج) پژوهش بر اساس اجرا

پژوهش توصیفی (Descriptive Research): به تحلیل ویژگی‌های یک پدیده می‌پردازد.
پژوهش تجربی (Experimental Research): شامل کنترل متغیرها و آزمایش فرضیه‌ها است.

چالش‌های پژوهش و مشکلات رایج محققان

 پژوهشگران در مسیر انجام تحقیقات علمی با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که می‌توانند بر کیفیت و دقت پژوهش تأثیر بگذارند. برخی از مهم‌ترین این چالش‌ها عبارتند از:

1. محدودیت منابع مالی: انجام پژوهش‌های علمی، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند پزشکی و فناوری، نیازمند بودجه بالایی است. بسیاری از پژوهشگران به دلیل کمبود منابع مالی قادر به اجرای پروژه‌های گسترده نیستند.
2. دسترسی به داده‌های معتبر: جمع‌آوری داده‌های دقیق و قابل‌اعتماد یکی از مشکلات اصلی پژوهشگران است. در برخی موارد، اطلاعات موردنیاز به‌صورت محرمانه یا محدود در دسترس هستند.
3. زمان‌بر بودن فرآیند پژوهش: انجام پژوهش‌های علمی معمولاً نیازمند زمان طولانی برای گردآوری داده‌ها، تحلیل اطلاعات و انتشار نتایج است. این مسئله به‌ویژه در پژوهش‌های بین‌رشته‌ای که به همکاری تیمی نیاز دارند، چالش‌برانگیزتر می‌شود.
4. چالش‌های اخلاقی و قانونی: رعایت اصول اخلاقی مانند حفظ حریم خصوصی شرکت‌کنندگان، رعایت حقوق مالکیت فکری و جلوگیری از سوءاستفاده از داده‌ها از جمله دغدغه‌های پژوهشگران است.
5. سرقت علمی و انتشار غیرمجاز نتایج: یکی از مشکلات بزرگ در دنیای آکادمیک، سرقت علمی و انتشار غیرمجاز یافته‌های پژوهشی بدون ذکر منبع اصلی است. این مسئله می‌تواند اعتبار علمی پژوهشگران را تحت تأثیر قرار دهد.
6. مشکلات داوری و انتشار مقالات: فرایند سابمیت مقالات در مجلات معتبر علمی بسیار رقابتی است. پژوهشگران ممکن است با داوری‌های سخت‌گیرانه و رد شدن مقالات مواجه شوند که باعث تأخیر در انتشار یافته‌هایشان می‌شود.
7. عدم همکاری بین‌المللی: برخی پژوهشگران به دلیل تحریم‌ها، محدودیت‌های زبانی و نبود ارتباطات علمی مناسب، امکان همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی معتبر جهانی را ندارند.
8. تضاد منافع و تأثیرپذیری از منابع مالی: در برخی موارد، پژوهش‌ها توسط نهادهای خاصی تأمین مالی می‌شوند که ممکن است بر جهت‌گیری نتایج تحقیق تأثیر بگذارد و استقلال علمی پژوهشگران را به خطر بیندازد.

برای حل این چالش‌ها، آموزش مناسب پژوهشی، حمایت‌های مالی، تسهیل دسترسی به داده‌های علمی، بهبود نظام داوری و تقویت همکاری‌های بین‌المللی ضروری است.

مثال‌ها و نمونه‌های کاربردی

• مثال ۱: پژوهش پزشکی
  عنوان: تأثیر واکسن mRNA در پیشگیری از کووید-۱۹
  نتایج: نشان داده شد که واکسن‌های مدرن mRNA نرخ ابتلا را تا ۹۵٪ کاهش داده‌اند.
• مثال ۲: پژوهش در مدیریت
  عنوان: تأثیر بازاریابی دیجیتال بر افزایش فروش شرکت‌ها 
  نتایج: استراتژی‌های بازاریابی دیجیتال نرخ تعامل مشتریان را ۷۰٪ افزایش داده‌اند.

به نظر شما بزرگ‌ترین چالش یک پژوهشگر در مسیر تحقیق و تولید دانش چیست؟ آیا تاکنون با چالشی در زمینه پژوهش مواجه شده‌اید؟ تجربیات خود را با ما در میان بگذارید!