معرفی کامل وب‌سایت EQUATOR: مرجع معتبر چک‌لیست‌های نگارش پژوهش‌های علمی

وب‌سایت EQUATOR (مخفف عبارت Enhancing the Quality and Transparency Of Health Research) یک ابتکار بین‌المللی پیشرو است که با هدف افزایش قابلیت اطمینان، ارزش علمی، و کاربردپذیری پژوهش‌های حوزه سلامت راه‌اندازی شده است. این شبکه با ترویج گزارش‌دهی شفاف، دقیق و استاندارد، پژوهشگران را به استفاده از دستورالعمل‌های معتبر و ساختاریافته در نگارش مطالعات تشویق می‌کند.

EQUATOR نخستین تلاش سازمان‌یافته و جهانی برای مقابله با معضل گزارش‌دهی ناقص در پژوهش‌های سلامت به‌صورت نظام‌مند و گسترده به‌شمار می‌آید. این شبکه با یکپارچه‌سازی و گسترش اقدامات پراکنده‌ای که در طی ۱۵ سال گذشته توسط گروه‌ها و نهادهای علمی مختلف انجام شده بود، بستری واحد و کارآمد برای ارتقای کیفیت نگارش علمی ایجاد کرده است. 

معرفی اجمالی وب‌سایت EQUATOR

فلسفه تأسیس و اهداف EQUATOR

وب‌سایت EQUATOR یک ابتکار بین‌المللی است که با هدف بهبود کیفیت نگارش و گزارش پژوهش‌های حوزه سلامت و پزشکی بنیان‌گذاری شده است. ایده‌ی اصلی پشت این پلتفرم، مقابله با چالش‌های رایجی همچون گزارش‌دهی ناقص، عدم شفافیت در روش‌شناسی و نبود استاندارد در ساختار نوشتار علمی بوده است.
این مشکلات، به‌ویژه در مقالات منتشر شده در حوزه‌ی علوم پزشکی و سلامت، باعث شده بود که بسیاری از مطالعات ارزشمند به دلیل ضعف در نگارش و ساختار گزارش‌دهی، تأثیرگذاری لازم را نداشته باشند یا حتی از سوی داوران رد شوند.
EQUATOR در پاسخ به این نیاز علمی، مجموعه‌ای از چک‌لیست‌های استاندارد و بین‌المللی را برای انواع مختلف مطالعات پژوهشی گردآوری و منتشر کرده است. این چک‌لیست‌ها به پژوهشگران کمک می‌کنند تا کلیه مراحل پژوهش، از طراحی گرفته تا تحلیل و نگارش نهایی، را با دقت، انسجام و شفافیت بالا گزارش دهند.
سایت EQUATOR را در لینک زیر می‌توانید مشاهده کنید: 

https://www.equator-network.org/

معنای واژه EQUATOR چیست؟

واژه‌ی EQUATOR مخفف عبارت زیر است:

Enhancing the QUAlity and Transparency Of health Research

به‌معنای "افزایش کیفیت و شفافیت پژوهش‌های سلامت". این نام به‌خوبی نشان‌دهنده‌ی مأموریت اصلی این وب‌سایت است: کمک به محققان برای ارائه پژوهش‌هایی که هم دقیق و هم شفاف باشند، به‌طوری‌که سایر پژوهشگران، داوران مجلات و سیاست‌گذاران بتوانند به‌درستی آن را ارزیابی، تکرار یا استفاده کنند.

** جالب است بدانید که انتخاب این نام با الهام از خط استوا (Equator) نیز بوده است؛ به این معنا که این پلتفرم تلاش دارد مرجعی بین‌المللی، جهان‌شمول و بی‌طرف برای استانداردسازی گزارش پژوهش‌ها باشد.

تیم‌های علمی و دانشگاهی پشتیبان این پلتفرم

پلتفرم EQUATOR حاصل همکاری نهادها و دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی است. در صدر این مجموعه، مرکز EQUATOR دانشگاه آکسفورد (University of Oxford) قرار دارد که نقش هماهنگ‌کننده اصلی را ایفا می‌کند.
همچنین مراکز منطقه‌ای EQUATOR در کشورهای مختلف نظیر کانادا، استرالیا، فرانسه و آمریکا راه‌اندازی شده‌اند تا به گسترش و آموزش استانداردهای گزارش‌دهی پژوهشی کمک کنند.
تیم‌های علمی پشت EQUATOR شامل متخصصان حوزه‌های مختلف همچون اپیدمیولوژی، پزشکی مبتنی بر شواهد، روزنامه‌نگاری علمی، آمار زیستی و اخلاق پژوهش هستند. این تیم‌ها با همکاری ناشران علمی، مؤسسات پژوهشی، و سازمان‌های تأمین مالی تحقیقات، به‌طور مداوم چک‌لیست‌های پژوهشی جدید را توسعه می‌دهند، به‌روزرسانی می‌کنند و در قالب منابع آزاد در اختیار عموم قرار می‌دهند.

جهت آشنایی کامل با چک‌لیست‌های پژوهشی به مطلب چک‌لیست پژوهشی چیست؟ راهنمای کامل برای نگارش استاندارد مقالات علمی مراجعه فرمایید.

چرا پژوهشگران باید از EQUATOR استفاده کنند؟

نقش چک‌لیست‌ها در بهبود شفافیت و دقت پژوهش‌ها

یکی از چالش‌های جدی در پژوهش‌های علوم پزشکی و سلامت، گزارش‌دهی ناقص یا غیردقیق یافته‌ها و فرآیندهای پژوهشی است. چنین ضعف‌هایی نه‌تنها اعتبار علمی مطالعه را خدشه‌دار می‌کند، بلکه قابلیت بازتولید، داوری و استفاده مجدد از نتایج آن را نیز کاهش می‌دهد.

چک‌لیست‌هایی که در وب‌سایت EQUATOR ارائه می‌شوند، به‌عنوان استانداردهای بین‌المللی گزارش‌دهی علمی طراحی شده‌اند تا پژوهشگر را در تنظیم ساختار منسجم، دقیق و شفاف مقاله یاری کنند. این چک‌لیست‌ها موارد کلیدی مانند:

• نحوه‌ی گزارش مقدمه و اهداف مطالعه،

• توصیف جزئی روش‌شناسی،

• ارائه کامل داده‌ها و تحلیل‌ها،

• گزارش‌گیری از نتایج به‌صورت اخلاقی و منصفانه،

•  را پوشش می‌دهند.

با استفاده از این چک‌لیست‌ها، نویسندگان از ابهام در بیان روش‌ها و نتایج اجتناب می‌کنند، و این موضوع مستقیماً به افزایش کیفیت علمی و پذیرش راحت‌تر مقالات در مجلات معتبر منجر می‌شود.

انواع مطالعات تحت پوشش (RCT، مرور سیستماتیک، مطالعات کیفی و ...)

یکی از نقاط قوت EQUATOR، پوشش گسترده و تخصصی آن نسبت به انواع مختلف مطالعات علمی است. این پلتفرم برای هر نوع طراحی پژوهشی، چک‌لیستی ویژه و مبتنی بر شواهد علمی فراهم کرده است. از جمله رایج‌ترین انواع مطالعات تحت پوشش EQUATOR می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مطالعات کارآزمایی بالینی تصادفی‌شده (Randomized Controlled Trials - RCT): با چک‌لیست استاندارد CONSORT

• مرورهای سیستماتیک و متاآنالیز: با چک‌لیست PRISMA

• مطالعات مشاهده‌ای (مقطعی، مورد–شاهدی، کوهورت): با چک‌لیست STROBE

• مطالعات کیفی: با چک‌لیست‌هایی همچون COREQ و SRQR

• مطالعات موردی: با چک‌لیست CARE

• مطالعات اقتصادی و ارزیابی هزینه–اثربخشی: با چک‌لیست CHEERS

• مطالعات تشخیصی و دقت تست‌ها: با چک‌لیست STARD

• پروتکل‌های پژوهشی: با چک‌لیست SPIRIT

• و ...

با این تنوع، EQUATOR به یک مرجع جامع برای تمامی پژوهشگران تبدیل شده، صرف‌نظر از این‌که با چه نوع مطالعه‌ای سر و کار دارند.

مزایای استفاده از چک‌لیست‌های استاندارد EQUATOR

به‌کارگیری چک‌لیست‌های EQUATOR در فرآیند نگارش و انتشار مقاله، مزایای متعددی برای پژوهشگران، داوران و ناشران به‌همراه دارد، از جمله:

• افزایش شانس پذیرش مقاله در ژورنال‌های معتبر: بسیاری از مجلات علمی، رعایت چک‌لیست‌های EQUATOR را به‌عنوان شرط پذیرش اولیه قرار داده‌اند.

• کاهش خطاهای نگارشی و ساختاری: با مرور چک‌لیست‌ها، بسیاری از ایرادات رایج در گزارش پژوهش به‌راحتی شناسایی و اصلاح می‌شوند.

•  تقویت اعتماد به نتایج مطالعه: رعایت اصول شفافیت و دقت در گزارش‌دهی، اعتماد داوران و خوانندگان را افزایش می‌دهد.

• تسهیل بازتولید و استفاده مجدد از یافته‌ها: مطالعه‌ای که به‌درستی و با دقت گزارش شده باشد، قابلیت بازتکرار علمی (replicability) بالاتری دارد.

•  پشتیبانی اخلاق پژوهش: چک‌لیست‌ها به پژوهشگر کمک می‌کنند از سوگیری‌های گزارش‌دهی، دست‌کاری داده و حذف نتایج منفی پرهیز کند.

در مجموع، استفاده از EQUATOR نه‌تنها ابزار کمکی برای پژوهشگر است، بلکه به ارتقاء کلی فرهنگ پژوهشی در جامعه علمی نیز کمک می‌کند
 

امکانات کلیدی سایت EQUATOR

وب‌سایت EQUATOR فراتر از یک پایگاه داده‌ی صرف است و به‌عنوان یک منبع جامع آموزشی و کاربردی برای ارتقای کیفیت نگارش پژوهش‌های علمی عمل می‌کند. این پلتفرم با طراحی حرفه‌ای، بخش‌های متنوع و عملکرد جستجوی هوشمند، به پژوهشگران کمک می‌کند تا نه‌تنها چک‌لیست مناسب با نوع مطالعه‌ی خود را پیدا کنند، بلکه با اصول صحیح نگارش علمی نیز آشنا شوند.
 

جستجوگر چک‌لیست‌ها بر اساس نوع مطالعه

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های EQUATOR، جستجوگر پیشرفته چک‌لیست‌ها (Reporting Guidelines Finder) است. این ابزار به کاربران اجازه می‌دهد تا بر اساس معیارهایی همچون:

• نوع طراحی مطالعه (کارآزمایی بالینی، مرور سیستماتیک، مطالعه کیفی و...)

• نوع نوشتار (پروتکل، مقاله کامل، گزارش موردی و...)

• رشته تخصصی یا زمینه پژوهش (پزشکی، پرستاری، بهداشت عمومی و...)

به‌راحتی چک‌لیست مناسب را پیدا کنند. این جستجوگر علاوه بر ارائه لینک مستقیم به فایل چک‌لیست، توضیح مختصر درباره‌ی کاربرد و پیش‌زمینه‌ی آن نیز ارائه می‌دهد.
این ابزار برای پژوهشگرانی که تازه‌وارد دنیای گزارش‌دهی علمی استاندارد هستند یا در انتخاب چک‌لیست مناسب دچار تردیدند، بسیار حیاتی است.
 

منابع آموزشی و راهنمای نگارش

در کنار چک‌لیست‌ها، EQUATOR مجموعه‌ای ارزشمند از منابع آموزشی و دستورالعمل‌های نگارشی را نیز ارائه می‌دهد. این منابع به‌صورت رایگان در اختیار عموم قرار گرفته‌اند و شامل موارد زیر هستند:

• راهنماهای کاربردی برای نویسندگان مقالات علمی در مراحل مختلف نگارش

• منابع آموزشی برای داوران ژورنال‌ها جهت ارزیابی کیفیت گزارش‌دهی

• مطالب آموزشی برای اساتید و مربیان پژوهش جهت آموزش صحیح نگارش علمی به دانشجویان

• وبینارها، ویدیوهای آموزشی، اسلایدها و کتابچه‌های مفید در زمینه ارتقای گزارش‌دهی علمی

EQUATOR با این منابع سعی دارد فرهنگ نگارش شفاف، اخلاقی و علمی را در جامعه پژوهشی بین‌المللی گسترش دهد.
 

ابزارهای کاربردی برای نویسندگان، داوران و ویراستاران ژورنال‌ها

وب‌سایت EQUATOR به‌گونه‌ای طراحی شده که فقط به نویسندگان پژوهش محدود نشود، بلکه ابزارهای خاصی برای مخاطبان حرفه‌ای دیگر همچون داوران، ویراستاران و سردبیران ژورنال‌ها نیز در نظر گرفته شده است.
برخی از این امکانات عبارت‌اند از:

• فهرست چک‌لیست‌های مورد تأیید برای استفاده در فرآیند داوری مقالات

• راهنماهایی برای سردبیران مجلات جهت تدوین سیاست‌های پذیرش مقاله بر اساس استانداردهای گزارش‌دهی

• ابزارهایی برای ویراستاران علمی و زبان جهت ارزیابی ساختار مقاله و شناسایی کاستی‌های محتوایی

• منابع آموزشی (بلاگ) برای آموزش اعضای تحریریه ژورنال‌ها در مورد اهمیت شفافیت و بازتولید در علم

• معرفی جدیدترین روش‌ها و آمارها در جهان (اخبار)

این امکانات، EQUATOR را به مرجع قابل‌اعتماد برای تمامی ذی‌نفعان فرآیند تولید و انتشار دانش علمی تبدیل کرده‌اند.
 

چگونه از وب‌سایت EQUATOR استفاده کنیم؟

استفاده از وب‌سایت EQUATOR بسیار ساده، اما در عین حال دقیق و هدفمند است. پژوهشگران در هر سطحی، از دانشجویان تحصیلات تکمیلی گرفته تا اساتید و نویسندگان حرفه‌ای، می‌توانند تنها با چند کلیک، چک‌لیست مناسب پژوهش خود را بیابند و از منابع آموزشی آن بهره‌مند شوند.
 

آموزش گام‌به‌گام جستجو و دانلود چک‌لیست‌ها

برای استفاده از جستجوگر چک‌لیست‌ها در سایت EQUATOR، مراحل زیر را دنبال کنید:

۱- ورود به سایت: به نشانی www.equator-network.org بروید.

۲- انتخاب گزینه “Search for Reporting Guidelines”: از منوی اصلی، وارد بخش جستجوی چک‌لیست‌ها شوید.

۳- استفاده از فیلتر جستجو: نوع مطالعه، نوع نوشتار (مانند پروتکل یا مقاله کامل)، یا واژه کلیدی مورد نظر خود را وارد کنید.

5

۴- مشاهده نتایج: فهرستی از چک‌لیست‌های معتبر به‌همراه توضیح مختصر برای شما نمایش داده می‌شود.

۵-دانلود چک‌لیست: با کلیک روی عنوان چک‌لیست، به صفحه توضیحات و لینک دانلود نسخه PDF هدایت می‌شوید.

۶-بررسی توضیحات و اسناد پشتیبان: اغلب چک‌لیست‌ها همراه با مقالات توضیحی و منابع ارجاعی هستند که به درک بهتر ساختار آن‌ها کمک می‌کنند.

این روند کمتر از ۵ دقیقه زمان می‌برد و برای انتخاب چک‌لیست مناسب، نیازی به ثبت‌نام یا پرداخت هزینه نیست.

معرفی بخش‌های مختلف سایت

وب‌سایت EQUATOR به‌صورت ماژولار طراحی شده و هر بخش آن مخاطب خاص خود را دارد. آشنایی با این بخش‌ها به کاربران کمک می‌کند از تمام امکانات سایت بهره‌مند شوند:

• Reporting Guidelines: کتابخانه جامع چک‌لیست‌ها برای انواع مطالعات

• Toolkits & Resources: جعبه‌ابزارهایی برای پژوهشگران، ویراستاران و داوران

• News: اخبار مرتبط با این وب‌سایت و داده‌ها و پژوهش‌های جهانی

• EQUATOR highlights: اخبار و مطالب مهمی که روی تاثیر گذاری این وب‌سایت اثر ویژه‌ای دارد.

• Intresting videos: ویدیو‌های ویژه برای مجلات علمی و پژوهشگران، شامل سیاست‌گذاری، فرآیند داوری و آموزش تیم تحریریه

• About / Contact / Blog: اطلاعات مربوط به پیشینه، تیم علمی، اخبار و راه‌های ارتباطی با سایت

اگرچه زبان اصلی سایت انگلیسی است، اما به‌دلیل سادگی زبان و ساختار، کاربران غیرانگلیسی‌زبان نیز به‌راحتی می‌توانند از آن استفاده کنند.

نکاتی برای انتخاب درست چک‌لیست متناسب با نوع مطالعه

پیش از استفاده از چک‌لیست‌ها، ضروری است که پژوهشگر نوع مطالعه خود را به‌درستی تشخیص دهد. در ادامه چند نکته کلیدی برای انتخاب صحیح چک‌لیست‌ها ارائه می‌شود:

• نوع طراحی مطالعه را مشخص کنید: آیا مطالعه‌تان کارآزمایی بالینی (RCT)، مطالعه مشاهده‌ای، مرور سیستماتیک یا مطالعه کیفی است؟

• نوع خروجی مورد نظر را بدانید: برخی چک‌لیست‌ها مختص پروتکل‌ها (مانند SPIRIT) و برخی برای مقاله نهایی (مانند CONSORT) طراحی شده‌اند.

• دستورالعمل مجله هدف را بررسی کنید: بسیاری از ژورنال‌ها مشخص کرده‌اند که تنها مقالاتی را می‌پذیرند که با چک‌لیست خاصی گزارش شده باشند.

• نسخه به‌روز چک‌لیست را انتخاب کنید: برخی چک‌لیست‌ها نسخه‌های به‌روزرسانی شده دارند. همیشه از آخرین نسخه استفاده کنید.

• در صورت تردید، از جستجوگر استفاده کنید: بخش “Find Reporting Guidelines” بهترین ابزار برای تصمیم‌گیری سریع و دقیق است.

با رعایت این نکات، نه‌تنها نگارش پژوهش‌تان استانداردتر خواهد بود، بلکه در فرآیند داوری و چاپ نیز با مشکلات کمتری مواجه می‌شوید.

جمع‌بندی: EQUATOR، یک مرجع بی‌رقیب برای ارتقاء کیفیت پژوهش

در دنیای امروز که شفافیت، دقت و قابلیت بازتولید پژوهش‌های علمی بیش از هر زمان دیگری مورد توجه مجامع علمی و مجلات معتبر قرار گرفته، وب‌سایت EQUATOR به‌عنوان یک مرجع بین‌المللی، نقشی کلیدی در استانداردسازی و ارتقاء کیفیت گزارش‌دهی پژوهش‌ها ایفا می‌کند.
EQUATOR تنها یک بانک چک‌لیست نیست؛ بلکه یک جنبش جهانی برای ارتقاء فرهنگ علمی و ترویج نگارش مسئولانه، اخلاق‌مدار و ساختارمند است. این پلتفرم با ارائه‌ی چک‌لیست‌های تخصصی متناسب با هر نوع مطالعه، آموزش‌های جامع برای نویسندگان و ابزارهایی برای داوران و ویراستاران، توانسته است به معیار طلایی در نگارش پژوهش‌های پزشکی، سلامت و علوم مرتبط تبدیل شود.
برای پژوهشگران فارسی‌زبان، آشنایی و استفاده از این وب‌سایت می‌تواند نقطه‌ی عطفی در حرفه علمی آن‌ها باشد. رعایت چک‌لیست‌های EQUATOR نه‌تنها موجب افزایش اعتبار پژوهش، پذیرش راحت‌تر مقالات و ارتقای سطح بین‌المللی فعالیت‌های علمی می‌شود، بلکه به بهبود کیفیت کلی تولید دانش در ایران نیز کمک می‌کند.
پس اگر در آستانه نوشتن یک مقاله علمی هستید، یا قصد ارسال پژوهش خود به یک ژورنال معتبر را دارید، پیش از هر چیز سری به EQUATOR بزنید و با راهنمایی‌های آن، مقاله‌تان را به استانداردهای جهانی نزدیک کنید.
 

پرسش متداول پژوهشگران

وب‌سایت EQUATOR و چک‌لیست‌های آن، اگرچه سال‌هاست در سطح بین‌المللی شناخته‌شده‌اند، اما برای بسیاری از پژوهشگران به‌ویژه در ایران، هنوز سؤالاتی درباره ضرورت استفاده، تفاوت با راهنمای نگارش مجلات، یا کاربرد آن در پایان‌نامه‌ها وجود دارد. در ادامه به برخی از این پرسش‌های پرتکرار پاسخ داده‌ایم:

آیا استفاده از چک‌لیست‌های EQUATOR الزامی است؟

در سطح جهانی، بسیاری از مجلات علمی معتبر (به‌ویژه در حوزه سلامت و پزشکی) استفاده از چک‌لیست‌های EQUATOR را به‌عنوان یک الزام در فرآیند ارسال مقاله تعریف کرده‌اند. برای مثال، مجلاتی که از دستورالعمل‌های ICMJE پیروی می‌کنند، معمولاً خواستار پیوست چک‌لیست‌هایی نظیر CONSORT، PRISMA یا STROBE در زمان ارسال مقاله هستند.

هرچند ممکن است برخی مجلات الزام صریحی نداشته باشند، اما رعایت این چک‌لیست‌ها به‌طور غیرمستقیم شانس پذیرش مقاله را افزایش می‌دهد؛ چرا که ساختار و محتوای مقاله با استانداردهای بین‌المللی هم‌راستا خواهد بود. به همین دلیل، حتی در صورت نبود الزام رسمی، استفاده از چک‌لیست‌ها به‌عنوان یک استاندارد حرفه‌ای در نگارش علمی توصیه می‌شود.

تفاوت بین چک‌لیست‌های EQUATOR با دستورالعمل‌های نگارش ژورنال‌ها چیست؟

بسیاری از پژوهشگران این سؤال را دارند که آیا چک‌لیست‌های EQUATOR جایگزین راهنمای نویسندگان (Instructions for Authors) در وب‌سایت مجلات هستند؟ پاسخ خیر است.

• چک‌لیست‌های EQUATOR روی محتوا و ساختار علمی گزارش پژوهش تمرکز دارند؛ یعنی باید چه اطلاعاتی در مقدمه، روش، نتایج و بحث ارائه شود تا مقاله شفاف، کامل و قابل ارزیابی باشد.

• در مقابل، دستورالعمل‌های نگارش ژورنال‌ها بیشتر به قالب، فرمت، سبک ارجاع‌دهی، تعداد کلمات، فونت، ترتیب بخش‌ها، و قوانین ارسال مقاله می‌پردازند.

بنابراین این دو مکمل یکدیگر هستند: اول مقاله را با رعایت چک‌لیست علمی EQUATOR بنویسید، سپس آن را طبق فرمت مجله تنظیم کنید.

آیا برای پایان‌نامه‌ها هم قابل استفاده‌اند؟

بله، بدون تردید. هرچند چک‌لیست‌های EQUATOR بیشتر برای نگارش مقاله‌های علمی طراحی شده‌اند، اما اصول گزارش‌دهی دقیق، ساختار منطقی، و شفاف‌سازی فرآیند پژوهش که در این چک‌لیست‌ها آمده، برای نگارش پایان‌نامه‌ها نیز کاملاً قابل اجراست.

دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) می‌توانند هنگام نگارش بخش‌هایی مانند مرور متون، مواد و روش‌ها، و نتایج، از چک‌لیست‌های متناسب با نوع پژوهش خود استفاده کنند. این کار:

• به افزایش انسجام و کیفیت علمی پایان‌نامه کمک می‌کند؛

• فرآیند تبدیل پایان‌نامه به مقاله را تسهیل می‌نماید؛

• احتمال پذیرش مقاله حاصل از پایان‌نامه را در مجلات معتبر بالا می‌برد.

اگر شما هم در مسیر نگارش پایان‌نامه، تدوین یک مقاله علمی، یا آماده‌سازی گزارش پژوهشی خود هستید، بهتر است پیش از ارسال آن به داور یا مجله، سری به وب‌سایت EQUATOR بزنید. این مرجع بین‌المللی با چک‌لیست‌های تخصصی و ابزارهای کاربردی‌اش، نه‌تنها باعث افزایش شفافیت و اعتبار علمی مطالعات شما می‌شود، بلکه احتمال پذیرش مقاله در ژورنال‌های معتبر را نیز چند برابر می‌کند.

همین حالا به آدرس www.equator-network.org مراجعه کنید و چک‌لیست مخصوص نوع مطالعه خود را بیابید.

 پژوهش باکیفیت، با نگارش باکیفیت آغاز می‌شود.