آموزش عملی پرپ و درپ بیمار در اتاق عمل با آرمین فریدونی | اصول استریل قبل از جراحی

یکی از حیاتی‌ترین و پایه‌ای‌ترین مراحل در آماده‌سازی بیمار برای انجام هرگونه عمل جراحی، فرآیند پرپ و درپ بیمار در اتاق عمل به شیوه صحیح و علمی است. این فرآیند با دو مرحله‌ی کلیدی پرپ (Prep) و درپ (Drape) انجام می‌شود؛ مراحلی که رعایت اصولی و دقیق آن‌ها، نه تنها از بروز عفونت‌های بیمارستانی و عوارض بعد از عمل جلوگیری می‌کند، بلکه نقش مستقیمی در موفقیت نتیجه نهایی جراحی دارد. پرپ و درپ تنها یک وظیفه ساده و روزمره در اتاق عمل نیستند، بلکه بخشی از دانش تخصصی اتاق عمل محسوب می‌شوند که بر پایه‌ی استانداردهای جهانی کنترل عفونت طراحی شده‌اند.

در این مطلب از علمی‌نو، با همراهی آرمین فریدونی، هیئت علمی اتاق عمل، ویدیو و راهنمایی تخصصی و کاربردی درباره نحوه انجام صحیح پرپ و درپ استریل را ارائه می‌کنیم. اگر دانشجوی اتاق عمل، پرستاری، تکنسین جراحی یا علاقه‌مند به فراگیری مراحل دقیق آماده‌سازی بیمار پیش از جراحی هستید، این مطلب و ویدیوی همراه آن برای شما تهیه شده است.

آشنایی با مفهوم پرپ و درپ در جراحی

در هر جراحی، حفظ استریلیتی (استریل بودن محیط) از اولین و اساسی‌ترین اصول برای پیشگیری از عفونت‌های پس از عمل و حفظ سلامت بیمار به‌شمار می‌رود. در این میان، دو مرحله حیاتی و مکمل با نام‌های پرپ (Prep) و درپ (Drape) تعریف شده‌اند که اجرای صحیح آن‌ها توسط تیم اتاق عمل، تضمین‌کننده شروعی ایمن برای هر مداخله جراحی است. شناخت دقیق این دو مفهوم برای تمامی اعضای تیم جراحی به‌ویژه تکنسین‌های اتاق عمل ضروری است.

اصطلاح پرپ به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که برای ضدعفونی و آماده‌سازی سطح پوست بیمار در محل جراحی به‌کار می‌رود. این مرحله شامل استفاده از محلول‌های آنتی‌سپتیک، حرکات دایره‌ای یا خطی با گاز استریل و رعایت ترتیب ضدعفونی از مرکز به محیط است. هدف اصلی پرپ، کاهش بار میکروبی پوست و ایجاد یک سطح آماده برای جراحی بدون آلودگی میکروبی است.

در مقابل، درپ کردن به معنی پوشاندن ناحیه‌ای از بدن بیمار با استفاده از پارچه‌های استریل یا درپ‌های یک‌بار مصرف است، به‌طوری که فقط محل جراحی در معرض دید باقی بماند. این اقدام، به حفظ استریلیتی محیط عمل کمک می‌کند و از انتقال آلودگی از دیگر نواحی بدن یا محیط به محل جراحی جلوگیری می‌نماید. انتخاب صحیح نوع درپ، ترتیب قرار دادن آن‌ها، و عدم تماس با سطوح غیراستریل از اصول کلیدی این مرحله به‌شمار می‌رود.

استانداردهای بین‌المللی برای پرپ و درپ بیمار در جراحی

استانداردهای بین‌المللی تدوین‌شده برای پرپ و درپ، بر پایه اصول کنترل عفونت، ایمنی بیمار و جلوگیری از بروز خطاهای انسانی در محیط اتاق عمل بنا شده‌اند. سازمان‌هایی نظیر CDC (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها)، WHO (سازمان جهانی بهداشت) و انجمن‌های تخصصی مانند AORN (انجمن پرستاری اتاق عمل آمریکا)، دستورالعمل‌های دقیقی برای اجرای این مراحل ارائه کرده‌اند که رعایت آن‌ها در مراکز درمانی معتبر جهانی الزامی است.

طبق این استانداردها، پرپ باید با استفاده از محلول‌هایی با خاصیت باکتری‌کشی سریع و پایدار مانند کلرهگزیدین در الکل یا پوویدون آیوداین انجام شود. محلول انتخابی باید با نوع پوست بیمار، محل جراحی و طول مدت عمل سازگاری داشته باشد. همچنین حرکت دست‌ها در هنگام پرپ باید کنترل‌شده، از ناحیه مرکزی (محل برش جراحی) به سمت محیط انجام شود و از بازگشت دست به مرکز اجتناب گردد.

در مرحله درپ، استفاده از پارچه‌های استریل مقاوم به نفوذ مایعات، با قابلیت پوشاندن کامل ناحیه عمل و ثابت ماندن در طول جراحی، اهمیت دارد. ترتیب درپ‌گذاری باید از محل نزدیک‌تر به برش جراحی آغاز شده و به سمت دورتر گسترش یابد. درپ نباید با پوست غیراستریل یا ابزار آلوده تماس داشته باشد، و تیم جراحی موظف است در صورت هرگونه آلودگی، آن را تعویض نماید. رعایت این اصول نه تنها موجب پیشگیری از عفونت‌های بعد از عمل می‌شود، بلکه در بازرسی‌های اعتباربخشی بیمارستان‌ها نیز نقش کلیدی دارد.

مراحل عملی انجام پرپ و درپ بیمار در اتاق عمل

مراحل عملی پرپ و درپ بیمار در اتاق عمل یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های پیش از شروع جراحی است و نیازمند دقت، رعایت کامل اصول استریلیزاسیون و هماهنگی تیم اتاق عمل است. این فرآیند باید بر اساس پروتکل‌های بیمارستانی و با نظارت فردی مجرب (معمولاً پرستار اسکراب یا سیرکولر) انجام گیرد.

۱. آماده‌سازی بیمار:
ابتدا بیمار روی تخت جراحی در وضعیت مناسب برای نوع عمل قرار داده می‌شود. در این مرحله، برچسب‌گذاری محل جراحی (Surgical Site Marking) توسط جراح یا تیم درمانی انجام می‌گیرد. در صورت نیاز، موهای ناحیه با استفاده از کلیپر استریل کوتاه شده و پوست ناحیه خشک و تمیز می‌شود. در تمام این مراحل، رعایت حریم شخصی و راحتی بیمار باید مورد توجه قرار گیرد.

۲. ضدعفونی پوست (پرپ):
در این مرحله، فرد مسئول (معمولاً پرستار اسکراب یا سیرکولر بسته به پالیسی مرکز) با استفاده از محلول استریل مناسب مانند کلرهگزیدین یا پوویدون آیوداین، پوست ناحیه جراحی را به صورت دورانی یا خطی، از مرکز به محیط ضدعفونی می‌کند. استفاده از حرکات یکنواخت و بدون بازگشت به مرکز الزامی است تا از انتقال آلودگی جلوگیری شود. پس از اتمام ضدعفونی، باید اجازه داد محلول خشک شود تا اثر میکروب‌کشی کامل شود.

۳. درپ‌گذاری استریل:
پس از خشک شدن محلول، مرحله درپ‌گذاری آغاز می‌شود. پرستار اسکراب با استفاده از درپ‌های استریل، ناحیه اطراف محل جراحی را کاملاً می‌پوشاند. ترتیب درپ‌ها باید طوری باشد که ناحیه عمل ایزوله و بقیه بدن بیمار محفوظ باقی بماند. درپ‌ها باید بدون تماس با سطوح غیر استریل قرار داده شوند و در صورت کوچک‌ترین تماس با محیط آلوده، بلافاصله تعویض گردند.

۴. بررسی نهایی و اطمینان از استریلیته:
پس از پایان پرپ و درپ، پرستار یا جراح وضعیت نهایی پوشش، خشک بودن محل، نبود تاخوردگی یا نقص در درپ‌ها را بررسی می‌کند. در صورت تأیید کامل، جراحی آغاز می‌شود. تا پایان عمل، حفظ این ایزولاسیون اهمیت حیاتی دارد و در صورت نیاز، ترمیم یا تعویض درپ‌ها باید با همان دقت اولیه صورت گیرد.

نکات کلیدی در اجرای صحیح پرپ و درپ

اجرای پرپ و درپ استاندارد، نیازمند رعایت مجموعه‌ای از نکات کلیدی است که عدم توجه به هر یک از آن‌ها می‌تواند منجر به عفونت محل جراحی یا بروز خطاهای ناخواسته شود. یکی از مهم‌ترین نکات، استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده مناسب بر اساس ناحیه بدن و نوع جراحی است. همچنین زمان کافی برای خشک شدن محلول‌های ضدعفونی باید داده شود تا اثرگذاری کامل حاصل شود. رعایت تکنیک مناسب هنگام حرکت دست و پرپ ناحیه از مرکز به اطراف، یکی دیگر از الزامات است که باید به دقت انجام شود.

خطاهای رایج در پرپ و درپ و نحوه جلوگیری از آن‌ها

برخی از خطاهای رایج در فرآیند پرپ و درپ عبارتند از: بازگشت دست به ناحیه استریل‌نشده هنگام پرپ، تماس درپ با سطوح غیراستریل، استفاده از درپ پاره یا مرطوب، و عدم ایزوله‌سازی کامل ناحیه جراحی. برای پیشگیری از این خطاها، آموزش مستمر پرسنل اتاق عمل، استفاده از چک‌لیست کنترل استریلیزاسیون و نظارت مستقیم توسط فرد با تجربه از اهمیت زیادی برخوردار است.

 جمع‌بندی و توصیه پایانی

 پرپ و درپ بیمار در اتاق عمل، مقدماتی مهم برای هر عمل جراحی است که مستقیماً با ایمنی بیمار و پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی در ارتباط است. اجرای صحیح این مراحل مستلزم دانش تخصصی، مهارت فنی، و رعایت کامل استانداردهای استریل است. توصیه می‌شود تمام دانشجویان و کارکنان اتاق عمل، به صورت عملی و تکرارپذیر این مراحل را تمرین کنند و همیشه به‌روزترین دستورالعمل‌های علمی و بیمارستانی را در نظر داشته باشند.